अफगानिस्तानबाट दुई दशकपछि अमेरिकी सेना पूर्ण रूपमा फिर्ता भए पनि त्यहाँ अझै बाँकी रहेका नेपालीहरूको उद्धार प्रयासलाई निरन्तरता दिइने नेपाली अधिकारीहरूले बताएका छन्।
अहिलेसम्म ८२८ जना नेपालीको उद्धार गरिएको परराष्ट्र मन्त्रालयले जनाएको छ।
अधिकारीहरूका अनुसार काबुलमा अझै पनि ३४ जना नेपालीहरू उद्धारको पर्खाइमा छन्।
तर अमेरिकासहित विभिन्न देशले अघि बढाएको उद्धार कार्य बन्द गरिएसँगै उनीहरूलाई तत्कालै नेपाल फर्काउने प्रयासमा असर पर्न सक्ने देखिन्छ।
अहिले काबुल विमानस्थल तालिबानको नियन्त्रणमा पुगिसकेको छ।
अब कसरी होला उद्धार?
अफगानिस्तानमा रहेका नेपालीहरूको उद्धारमा द्रुत प्रतिकार्य टोली गठन गरी दिल्लीबाट नेपाली दूतावासले सघाइरहेको बताएको छ।
नेपाली राजदूत नीलाम्बर आचार्यले अझै पनि अफगानिस्तानबाट एउटा समूहको उद्धार गर्न बाँकी रहेको बताए।
उनले भने, “हामीले करिबकरिब आफ्नो सम्पर्कमा आएका व्यक्तिहरूको उद्धारको काम सम्पन्न गरेका छौँ। तर एउटा सानो समूह अझै काबुलमा नै छ। उहाँहरूको पनि आजभोलिमा नै उद्धार होला भन्ने हामीले आशा गरेका छौँ।”
उनले नेपाल सरकारको सम्पर्कमा नआएका व्यक्तिहरू अझै पनि अफगानिस्तानमा हुनसक्ने भन्दै तालिबानले काबुल विमानस्थलमा नियन्त्रण कायम गरिसकेको पछिल्लो अवस्थामा पनि उद्धारको प्रयास अघि बढ्ने उल्लेख गरे।
राजदूत आचार्य भन्छन्, “हाम्रो सम्पर्कमा जो आउनुहुन्छ उहाँहरूमार्फत् पनि अरू नेपाली छन् कि भनेर सम्पर्क गर्ने प्रयास गरिरहेका हुन्छौँ। अहिले हेर्दा हाम्रो उद्धार लगभग पूरा भएको जस्तो देखिन्छ। तर जेजति बाँकी हुनुहुन्छ उहाँहरू पनि सुरक्षित हुनुहुन्छ र उहाँहरूलाई पनि एउटा भरपर्दो कम्पनीले हेरविचार गरिरहेको छ र छिट्टै काबुलबाट बाहिर लैजान सकिने सम्भावना छ।”
हालसम्म विभिन्न देश, कम्पनी र संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय निकायहरूको सहयोग लिएर उद्धार कार्य अघि बढाइएको अधिकारीहरूले बताउँदै आएका छन्।
राजदूत आचार्यले नेपालीहरूको उद्धारमा भारतसहित अन्य मित्रराष्ट्रबाट सहयोग प्राप्त भएको र अफगानिस्तानबाट झन्डै एक हजार नेपालीहरू यसबीचमा निस्किएको उल्लेख गरे।
के नेपाली पक्षले तालिबानसँग सम्पर्क गर्ला?
सोमवार अमेरिकाको अन्तिम उद्धार उडान काबुलस्थित हामिद कारजाई विमानस्थलबाट बाहिरिएसँगै अफगानिस्तानमा २० वर्षदेखि बसेको अमेरिकी सेनाको उपस्थिति समाप्त भएको छ।
यूकेले यसै साताको आरम्भमा आफ्नो अन्तिम उद्धार उडान सञ्चालन गरेको थियो।
परिवर्तित परिस्थितिमा पनि अझै अफगानिस्तानमा रहेका नेपालीहरूलाई उद्धार गरेर स्वदेश फर्काउन सकिने राजदूत आचार्यले जानकारी दिए।
उनी भन्छन्, “धेरैसँग हाम्रो समन्वय भइरहेको छ, त्यही भएर हाम्रो काम अघि बढ्छ। उद्धार उडानहरू बन्द भएपछि रोकिन्छ भन्ने होइन। यदि कोही बाँकी रहन्छन् वा फेला पर्छन् भने त्यसको उद्धार कार्य अघि बढ्छ।"
"किनभने देश रहिरहन्छ र हाम्रो सम्पर्क भइरहन्छ। आवतजावत र उद्धार कार्य पनि भइराख्छन्।”
तालिबान सत्तासँग सम्पर्क गरेर भए पनि नेपाली नागरिकहरूको उद्धारको प्रयास जारी राखिने सङ्केत उनले दिए।
"अफगानिस्तानमा तालिबानले नयाँ सरकार गठन गरिसकेपछि पनि हामीले नजिकको सम्बन्ध राख्नैपर्छ," उनले भने, "दृष्टि पुर्याउनैपर्यो, सम्पर्क राख्नैपर्यो। त्यो कुन स्तरको हुन्छ भन्ने मात्रै कुरा हो।"
यसअघि तालिबानले विदेशी सेनालाई अगस्ट ३१ सम्म हवाई उद्धार र फौज फिर्ता गर्न गर्न समयसीमा तोकेको थियो।
परराष्ट्र मन्त्रालयले सोमवार जारी गरेको विज्ञप्तिमा आइतवार पाँच र सोमवार ४५ जना अफगानिस्तानबाट उद्धार गरिएका नेपाली स्वदेश फर्किएको जनाएको थियो।
उसले काबुलमा उद्धारको पर्खाइमा रहेका थप नेपाली नागरिकलाई स्वदेश फर्काउन आवश्यक समन्वय भइरहेको जनाएको थियो।
अफगानिस्तानमा विकसित नयाँ घटनाक्रमबारे नेपाल सरकारले कुनै प्रतिक्रिया जनाएको छैन।
तर परराष्ट्र मन्त्रालयका एक अधिकारीले बीबीसीसँग कुरा गर्दै त्यहाँको विमानस्थलमार्फत् उडानहरू सहज भएपछि उद्धार प्रक्रियाले गति लिन सक्ने अपेक्षा गरे।
ती अधिकारी भन्छन्, “काबुलमा हाम्रो सम्पर्कमा रहनुभएका ३४ जनालाई मात्रै स्वदेश फर्काउन बाँकी छ। उहाँहरू जोखिमको वर्गमा पर्ने भएकाले हामीले उद्धार प्रयास जारी राखेका छौँ। केही दिनमा नै अफगानिस्तानमा नयाँ सरकार पनि बन्छ त्यसले जिम्मेवारीपूर्वक व्यवहार गर्छौँ भन्ने कुरा गरिरहेको बुझिन्छ। त्यसो भयो भने अवस्था सहज हुनसक्छ।”
अफगानिस्तानमा विशेषतः पश्चिमा देशका राजदूतावास तथा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घसंस्थाको कार्यालयको सुरक्षामा नेपाली गार्डहरू खटिने गरेका थिए।
सन् २०१६ को जुनमा आत्मघाती आक्रमणकारीले बम विस्फोटन गर्दा क्यानडाको राजदूतावासमा सुरक्षा गार्डका रूपमा काम गर्ने १३ जना नेपाली मारिएका थिए।
काबुलस्थित अमेरिकी राजदूतावासमा खटिएका नेपाली गार्डहरू दुई साताअघि काठमाण्डू आइपुग्दा नेपालस्थित अमेरिकी राजदूतावासका अधिकारीहरूले स्वागत गरेका थिए।
राष्ट्रसङ्घमा काम गर्ने नेपालीबारे के हुन्छ?
अहिले पनि काबुलमा राष्ट्रसङ्घका विभिन्न निकायमा नेपालीहरू कार्यरत छन्।
सरकारले तिनीहरूको उद्धारमा सघाउन संयुक्त राष्ट्रसङ्घसमक्ष अनुरोध गरेको बुझिन्छ।
नेपाली अधिकारीहरूले राष्ट्रसङ्घीय निकायमा कार्यरत नेपालीहरू तुलनात्मक रूपमा कम जोखिममा रहेको भन्दै त्यसरी फर्किन चाहनेको विवरण सङ्कलनको प्रयास भइरहेको उल्लेख गरेका छन्।
तालिबानले अबका केही दिनमा चाल्ने कदमहरूले राष्ट्रसङ्घीय निकायमा काम गर्ने नेपालीसहितका कर्मचारीहरूको सङ्ख्या निर्भर गर्ने कतिपय अधिकारीहरूको विश्लेषण पाइन्छ।
सरकारले अफगानिस्तानमा करिब १५ सय नेपाली रहेको बताउँदै आएको छ।
तर श्रम मामिलाका जानकारहरूले कैयौँ नेपालीहरू गैरकानुनी रूपमा पनि जाने भएकाले सोभन्दा बढी सङ्ख्यामा नेपालीहरू त्यहाँ पुगेका हुनसक्ने धारणा राख्दै आएका थिए।
